به گزارش خبرنگار ایکنا، آیت‌الله محمد قدوسی، محقق قرآن تفسر تسنیم، امروز دهم دی‌ماه در جمع فرهیختگان حوزوی و دانشگاهی در همایش ندای قرآن با اشاره به رواج تعبیر «تفسیر قرآن به قرآن» درباره آثاری، چون المیزان و تسنیم، اظهار کرد: این پرسش جدی مطرح است که مقصود از این تعبیر چیست؟ آیا به معنای نفی عقل قرآنی، قواعد ادبی، لغت، اصول فقه یا قرائن لفظی و لُبی است؟ پاسخ روشن است که چنین برداشتی کاملاً نادرست خواهد بود.

وی افزود: تفسیر قرآن به قرآن نه لسان نفی دارد و نه حذف سایر ابزار‌های علمی، بلکه یک گزاره اثباتی است و تنها به این معناست که یکی از مهم‌ترین مراحل فهم قرآن، ارجاع آیات به یکدیگر است؛ نه اینکه سایر مبانی اجتهادی کنار گذاشته شود.

این پژوهشگر قرآنی تصریح کرد: به تعبیر مقام معظم رهبری، «اصول، روش اجتهاد را به ما می‌آموزد» و هر استنباطی از کلام متکلم، نیازمند ضابطه، قانون و فرایند مشخص است. در قرآن کریم، متکلم خداوند متعال است و فهم مراد الهی بدون طی این فرایند عقلانی و ضابطه‌مند ممکن نیست.

حلقه‌های فهم کلام وحی

قدوسی با تبیین مراحل استظهار از کلام متکلم، گفت: فرایند فهم قرآن دارای حلقات متعددی است. در گام نخست، باید مفردات قرآن با مراجعه به لغت اصیل و کهن، نزدیک به عصر نزول، فهم شود؛ آثاری مانند «کتاب‌العین» خلیل بن احمد، «مقاییس‌اللغة» ابن فارس و «مصباح‌المنیر» فیومی از سرمایه‌های بزرگ این حوزه هستند.

وی ادامه داد: در حلقه دوم، قواعد ادبی همچون صرف، نحو و بلاغت مطرح است و در حلقه سوم، قواعد اصولی مانند اطلاق و تقیید، مفهوم شرط و مفهوم حصر نقش اساسی دارند؛ به‌گونه‌ای که مراجعه به تفسیر المیزان نشان می‌دهد مرحوم علامه طباطبایی به‌طور گسترده از این قواعد بهره گرفته‌اند.

نقش کلیدی قرائن در تفسیر

این محقق قرآنی، مرحله چهارم فهم قرآن را استفاده از قرائن دانست و گفت: قرائن بر دو قسم است؛ قرائن لُبی و قرائن لفظی. قرائن لُبی شامل عقل برهانی، شأن نزول، فضای نزول و قرینه سیاق است. قرینه سیاق به نحوه چینش الفاظ توسط متکلم بازمی‌گردد و از همین رو، در زمره قرائن عقلی و لُبی قرار می‌گیرد.

وی افزود: قرائن لفظی نیز به متصل و منفصل تقسیم می‌شود؛ آیه قبل و بعد، از مصادیق قرائن متصل‌اند و آیات دیگر قرآن، قرائن لفظی منفصل را شکل می‌دهند. در همین مرحله است که تفسیر قرآن به قرآن معنا پیدا می‌کند و این نشان می‌دهد که این روش تنها یکی از حلقه‌های فرایند اجتهادی تفسیر است، نه تمام آن.

تفسیر تسنیم؛ فقیهانه و قابل عرضه به جهان اسلام

قدوسی تأکید کرد: تفسیر تسنیم همانند المیزان، تفسیری اجتهادی و جامع است و کسی می‌تواند در این عرصه قلم بزند که از ملکه اجتهاد برخوردار باشد. به همین دلیل است که رهبر معظم انقلاب تصریح کرده‌اند می‌توان این تفسیر را با افتخار به جهان اسلام و حتی علمای اهل سنت ارائه کرد.

وی با اشاره به تفاسیر برجسته اهل سنت مانند «التحریر و التنویر» ابن عاشور، «روح المعانی» آلوسی و «المنار» رشید رضا، اظهار کرد: افتخار مکتب شیعه آن است که عالمی فقیه، اصولی، فیلسوف و عارف، تفسیری جامع و ده‌ها جلدی ارائه داده که حاصل بهره‌گیری از همه حلقات فهم متن وحیانی است.

جایگاه روایات اهل‌ بیت (ع) در تفسیر

این همکار علمی تفسیر تسنیم، یکی از مهم‌ترین قرائن لفظی منفصل را روایات معتبر اهل‌ بیت(ع) دانست و گفت: این تصور که المیزان یا تسنیم توجهی به روایت ندارد، جفایی آشکار به مرحوم علامه طباطبایی است. تصریحات ایشان در جلد‌های مختلف المیزان نشان می‌دهد که ارجاع متشابهات قرآن به محکمات، بدون سنت اهل‌ بیت(ع) امکان‌پذیر نیست.

وی با نقل عبارتی از آیت‌الله جوادی آملی در کتاب «سرچشمه اندیشه»، افزود: مرحوم علامه طباطبایی سیر عمیق و طولانی در سنت معصومین(ع) داشتند و هر آیه را چنان تفسیر می‌کردند که اگر شاهد یا تأییدی در سنت وجود دارد، از آن بهره‌برداری شود.

انتهای پیام