به گزارش ایکنا از قم، حجت‌الاسلام والمسلمین مسلم محمدی، رئیس دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران در سیزدهمین نشست از سلسله نشست‌های جنگ روایت‌ها با عنوان «مسئولیت‌پذیری اجتماعی در دفاع مقدس مقابل رژیم صهیونی» که امروز ۲۰ شهریورماه به همت جهاددانشگاهی قم برگزار شد، گفت: مسئولیت‌پذیری در واقع یکی از مهم‌ترین مولفه‌های اخلاق اجتماعی به حساب می‌آید. مهم‌ترین ویژگی پیامبر (ص) اخلاق بوده و لذا به همین دلیل امروزه در تقویم رسمی کشور ما، روز میلاد پیامبر (ص) به عنوان روز «اخلاق و مهرورزی» نامگذاری شده است. اخلاق با ویژگی مهرورزی باید همراه باشد، یعنی اخلاق در واقع مولفه‌های مختلفی دارد، ولی بر مولفه مهرورزی در اخلاق تاکید شده است.

وی با بیان اینکه پیامبر (ص)، احساس مسئولیتی عمیق در قبال همه انسان‌ها اعم از کافران، مشرکان، منافقان، بی‌دینان و حتی دشمنان خود داشت، اظهار کرد: اگر ذره‌ای از آن روحیه مسئولیت‌پذیری و دغدغه هدایت انسان‌ها در جهان امروز و در میان ما احیا شود، چه اتفاقات شگفت‌انگیزی ممکن است رخ دهد. پیامبر به‌طور ویژه بر هدایت، جذب و ارتقای انسان‌ها، چه از نظر دینی و چه از نظر اخلاقی، تأکید داشت و این امر برای او از اهمیت بسیاری برخوردار بود.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران بیان کرد: وقتی پیامبر (ص)، امام علی (ع) را به عنوان مبلغ به سمت یمن فرستاد، به حضرت می‌فرماید: «لَأن یَهدی اللّه ُعلی یَدَیکَ رجُلاً خَیرٌ لَکَ مِمّا طَلَعَت علَیهِ الشَّمسُ و غَرَبَت، و لَکَ وَلاؤهُ یا علیُّ؛ اگر خداوند کسی را به دست تو هدایت کند برایت بهتر است از آنچه آفتاب بر آن طلوع و غروب می‌کند، و تو بر شخص هدایت شده ولایت داری،‌ای علی»؛ یعنی احساس مسئولیت نسبت به یک انسان و جذب و مدیریت و محافظت از او، به اندازه‌ای در نگاه پیامبر (ص) مهم است که از همه آنچه که خورشید بر آنها می‌تابد، ارزشمندتر است.

محمدی با اشاره به رفتار‌های بزرگوارانه پیامبر (ص) گفت: ابوسفیان بدترین دشمن پیامبر بود، همان کسی که رسول خدا از ترس او شبانه مکه را ترک کرد، اما زمانی که پیامبر مکه را فتح می‌کند، نه تنها به ابوسفیان تعرضی نمی‌کند، بلکه می‌فرماید: خانه ابوسفیان خانه امن است و هرکس داخل آن پناه گیرد، در امان خواهد بود.

وی ادامه داد: هند جگرخوار که به دلیل جنایتش در حق حمزه بن عبدالمطلب عموی پیامبر مشهور است را در نظر بگیرید، با این حال می‌بینیم که پیامبر حتی با او نیز چگونه رفتار می‌کند، گویی انسان می‌تواند تغییر کند و توبه پذیر باشد. این موارد تنها نمونه‌هایی از رفتار‌های بزرگوارانه پیامبر هستند که در تاریخ به وفور یافت می‌شوند.

این استاد دانشگاه بیان کرد: پیامبر (ص) عمیقاً نسبت به انسان‌ها احساس مسئولیت می‌کردند؛ نمونه آن را در رفتار امام حسین (ع) می‌بینیم که تا لحظات آخر تا عصر عاشورا، تلاش کرد تا اگر امکان دارد، دیگران را هدایت کند و حقانیت راهش را هم از طریق شخصیت خودش، هم جایگاه و موقعیتی که داشت تبیین کند. اینکه روز میلاد پیامبر (ص) روز اخلاق و مهرورزی نامیده شده است یک شاهکار است موضوعی که متأسفانه ما به عنوان پیروان پیامبر (ص) امروزه از آن فاصله زیادی داریم.

محمدی با طرح این پرسش که علت این مسئولیت‌پذیری عمیق نسبت به انسان‌ها چیست؟ گفت: با توجه به این روایت: «إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ آدَمَ عَلَی صُورَتِهِ؛ خداوند، انسان را بر صورت خود آفرید.» به همین دلیل، به نظر من مهم‌ترین ویژگی در اخلاق اجتماعی پیامبر، همین احساس مسئولیت نسبت به انسان‌ها بود، هدایت، جذب، رشد و ارتقای انسان‌ها هرکدام به‌طور جداگانه دارای اهمیت هستند.

وی با بیان اینکه افراد تحت تعلیم پیامبر (ص) همچون صدف‌هایی که به لطافت به مروارید بدل می‌شوند، متحول شدند، بیان کرد: شخصیتی همچون سلمان از آیین پیشین خود بیرون آمد و به سلمان فارسی مسلمان تبدیل شد و ابوذر به جایگاهی رفیع دست یافت.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران افزود: نکته اصلی سخنم این است که در کنار پیروی از سبک زندگی پیامبر، تحولی درونی و ژرف در وجود این افراد رخ داد؛ بنابراین اگر بخواهیم از آن فضای پربرکت به شرایط امروز خود بیاییم، باید گفت، هرگاه ما مسلمانان توانسته‌ایم این ویژگی و سبک رفتاری پیامبر و ائمه اطهار را در حوزه مسئولیت‌پذیری در خود زنده کنیم و در جامعه گسترش دهیم، بی‌تردید تأثیرگذار و مفید واقع شده‌ایم.

رئیس دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران با بیان اینکه مسئولیت پذیری، وظیفه‌ای همگانی و فراگیر است، تصریح کرد: مصداق عینی این مسئولیت پذیری، حدیثی از پیامبر (ص) است که می‌فرمایند: «ألا کُلُّکُم راعٍ و کُلُّکُم مَسؤولٌ عَن رَعِیَّتِه؛ بدانید که همه شما مسئولید و همه شما نسبت به زیردستان بازخواست می‌شوید.»

چهار رکن مسئولیت‌پذیری

محمدی بیان کرد: مسئولیت‌پذیری یک تعهد درونی و یک سنسور وجودی است که از وجدان ناشی می‌شود، که می‌توان آن را در چهار دسته اصلی تقسیم‌بندی کرد؛ اولین آن مسئولیت فرا شخصی در برابر خدا است که ریشه در معنویت و پاسخگویی در برابر نعمت‌های الهی دارد. دوم مسئولیت درون شخصی در برابر خود که همان خودباوری، اعتماد به نفس، عزت نفس و توکل است؛ همانطور که امام خمینی (ره) به ما «ما می‌توانیم» را آموخت.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران سومین بُعد از مسئولیت پذیری را بین شخصی و در برابر دیگران معرفی کرد و افزود: سومین مورد مسئولیت‌پذیری اجتماعی است که سطوح مختلفی دارد؛ مسئولیت در برابر خانواده، همشهریان، هموطنان، هم‌کیشان و در گسترده‌ترین سطح، در برابر تمامی انسان‌ها، همچنین چهارمین بُعد احساس مسئولیت نسبت به طبیعت و پیرامون خود را شامل می‌شود.

وی با اشاره به اینکه ما نمونه عینی مسئولیت‌پذیری را تجربه کرده‌ایم، مطرح کرد: دوران دفاع مقدس بهترین نمونه تاریخی مسئولیت‌پذیری جمعی در ایران معاصر بود. در آن زمان با وجود تمام کمبودها، دشمنی جهانی و ناآرامی‌های داخلی، روحیه مسئولیت‌پذیری و ایثار در اوج بود. مردم احساس برادری و تعلق‌خاطر عمیقی به وطن و یکدیگر داشتند. این حس، یک الزام درونی بود، نه یک اجبار بیرونی؛ نمونه‌های کوچک‌تری از این روحیه را در دوران همه‌گیری کرونا و نیز در حادثه اخیر، جنگ ١٢ روزه شاهد بودیم.

محمدی گفت: نمونه‌ای کوچک از آن روحیه و ایثار دوران جنگ تحمیلی را در واکنش دانشگاهیان دیدیم. ما در دانشکدگان فارابی کارگاهی تشکیل دادیم و از همه، اعم از استادان، کارمندان و دانشجویان دعوت کردیم که خاطرات، تحلیل‌ها و ایده‌های جالب خود را برای ما بفرستند تا در کانال‌های داخلی منتشر کنیم. در کمال ناباوری، حجم انبوهی از مطالب عمیق و تأمل‌برانگیز به دستمان رسید. حتی از افرادی که هرگز تصور نمی‌کردیم چنین دغدغه‌ای داشته باشند. این نشان داد که حس تعلق به خاک و میهن، هنوز هم در میان مردم ایران زنده و پابرجاست. اگرچه باید اعتراف کنیم که ما نتوانسته‌ایم این گنجینه عظیم ملی و این احساس ناب را آنگونه که شایسته است، به طور کامل احیا و برجسته کنیم.

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه باید هویت ایرانی اسلامی را تقویت کنیم، بیان کرد: ترکیب «نوروز» به عنوان نماد هویت باستانی و «عاشورا» به عنوان نماد اعتقادی می‌تواند محرک قدرتمندی برای حرکت جامعه باشد.

وی در پایان بیان کرد: در نهایت، باید به این نکته کلیدی ایمان داشته باشیم که ایران به دلیل موقعیت استراتژیک و منابع غنی، همیشه مورد طمع مستکبران بوده و خواهد بود. تنها چیزی که می‌تواند این مرز و بوم را حفظ کند، احساس مسئولیت و تعلق‌خاطر عمیق ما فرزندان این خاک به آن است.

انتهای پیام