به گزارش ایکنا از خراسان‌رضوی، محمدعلی انصاری، صاحب تفسیر مشکاة، در نشست مجازی با موضوع «آیا صرف ایمان به معنای باور قلبی کارساز است؟» اظهار کرد: امام سجاد(ع) در دعای مکارم‌الاخلاق چنین عرضه می‌دارند:«وَ بَلِّغ بِإِيمَانِي أَكْمَلَ الْإِيمَانِ، وَ اجْعَلْ يَقِينِي أَفْضَلَ الْيَقِينِ، وَ انْتَهِ بِنِيَّتِي إِلَى أَحْسَنِ النِّيَّاتِ، وَ بِعَمَلِي إِلَى أَحْسَنِ الأَعْمَالِ.» نخستین خواسته امام(ع) از خداوند این است که ایمان انسان به کامل‌ترین مرحله خود برسد. پس از آن یقین را در برترین جایگاه، نیت را در زیباترین صورت و عمل را در نیکوترین شکل طلب می‌کنند. در حقیقت، تمام دعای مکارم‌الاخلاق شرح و بسط همین چهار خواسته بنیادین است.

وی ادامه داد: واژه «بلوغ» به معنای رسیدن و رساندن است. همان‌گونه که در اصطلاح شرعی، بلوغ نوجوانان به معنای رسیدن به مرحله‌ای خاص از رشد جسمی و روحی است که در آن تفاوت‌های جنسی را درک می‌کنند و برخی احساسات نهفته در وجودشان بیدار می‌شود، در دعا نیز وقتی بنده از خداوند می‌خواهد «بلّغ بإيماني»، مقصود آن است که ایمان او از مرتبه‌ای به مرتبه‌ای بالاتر برسد. این درخواست در حقیقت به معنای استدعا و تقاضای بنده در برابر پروردگار است که ایمانش را به کامل‌ترین حد برساند.

صاحب تفسیر مشکاة بیان کرد: ایمان در لغت دو معنا دارد؛ نخست به معنای ایمنی‌بخشی و آرامش است؛ مؤمن کسی است که از جانب خداوند امنیت می‌گیرد و خود نیز مایه آرامش دیگران است. خداوند نیز «مؤمن» نامیده می‌شود، زیرا امنیت را به بندگان عطا می‌کند. نقطه مقابل این معنا، خوف و اضطراب است که خداوند در قرآن وعده داده پس از آن، امنیت را برای مؤمنان جایگزین کند:«وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا.» معنای دوم ایمان، باور و تصدیق قلبی است؛ هنگامی که انسان حقیقتی را در جان خود گره می‌زند و قلباً بدان معتقد می‌شود، چنین باوری ایمان نامیده می‌شود. از همین روست که قرآن کریم خطاب به اعرابی که تنها اسلام آورده بودند می‌فرماید:«قُولُوا أَسْلَمْنَا وَلَمَّا يَدْخُلِ الإِيمَانُ فِي قُلُوبِكُمْ؛ جایگاه ایمان، قلب و جان انسان است».

انصاری افزود: اما مسئله مهم آن است که آیا ایمان صرفاً یک باور درونی است یا همراه با عمل معنا می‌یابد؟ پاسخ آن است که ایمان، حقیقتی قلبی است، اما اگر در عمل نمود نیابد، به مرتبه کمال نمی‌رسد. قرآن همواره ایمان را در کنار عمل صالح ذکر می‌کند و همین نشان می‌دهد که ایمان قلبی وقتی کامل است که آثار آن در رفتار و زندگی انسان تجلی یابد. بنابراین، ایمان حقیقی، باوری قطعی و راسخ در قلب است که نتیجه آن در عمل انسان آشکار می‌شود.

وی عنوان کرد::در اینجا روشن می‌شود که امام سجاد(ع) در دعا از خداوند اصل ایمان را نمی‌خواهند؛ چراکه مؤمنان این مرحله را پشت سر گذاشته‌اند. ایشان مرتبه‌ای بالاتر را می‌طلبند؛ مرتبه‌ای که ایمان به کامل‌ترین شکل خود برسد. ایمان، حقیقتی ایستا و یک‌مرتبه‌ای نیست، بلکه مراتبی دارد و می‌تواند رشد و افزایش یابد. قرآن در وصف مؤمنان راستین می‌فرماید:«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آيَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِيمَانًا.» این آیه نشان می‌دهد که ایمان می‌تواند افزوده شود و مراتب بالاتری بیابد. امام صادق(ع) نیز در حدیثی ایمان را به نردبانی با ده پله تشبیه کرده‌اند که انسان باید پله‌پله در آن صعود کند و جایگاه خود را در این مراتب بشناسد.

صاحب تفسیر مشکاة گفت: بنابراین معنای دعای امام سجاد(ع) چنین است که:«پروردگارا! من به چند پله ایمان بسنده نمی‌کنم. مرا به عالی‌ترین مرتبه و کامل‌ترین درجه ایمان برسان.» چنین ایمانی زمانی حاصل می‌شود که سه ویژگی اساسی در وجود انسان پدید آید؛ نخست ثبات و استواری ایمان است، به گونه‌ای که تزلزل در آن راه نیابد. دوم استمرار ایمان است، یعنی ایمان مقطعی و موسمی نباشد، بلکه همواره در وجود انسان پایدار بماند. سومین ویژگی، تکامل ایمان است؛ بدین معنا که ایمان در حال رشد و بالندگی باشد و هر روز مرتبه‌ای بالاتر یابد. انسانی که امروز او همچون دیروز باشد، در حقیقت زیان کرده است؛ چراکه سرمایه‌ای از عمر خود را از دست داده بی‌آنکه چیزی به دست آورده باشد. ایمان مطلوب ایمانی است که هم پایدار باشد، هم استمرار داشته باشد و هم در مسیر تکامل و رشد قرار گیرد.

انتهای پیام