مهدویت در نگاه شیعه تنها یک عقیده اعتقادی نیست، بلکه طرحی جامع برای زندگی فردی و اجتماعی است که محور آن بر اخلاق استوار شده است. درواقع، منتظر واقعی کسی است که با خودسازی و تخلق به ارزش‌های الهی، زمینه‌ساز ظهور باشد. اخلاق مهدوی همان امتداد اخلاق محمدی و علوی است؛ یعنی همان صفات والا و رفتارهای الهی که در سیره پیامبر اکرم(ص) و اهل‌ بیت(ع) متجلی شده و می‌تواند راهنمای انسان امروز در مواجهه با چالش‌های فردی و اجتماعی باشد.

به‌منظور بررسی معنا و مفهوم اخلاق مهدوی، خبرنگار ایکنا از همدان با حجت‌الاسلام والمسلمین سیدجواد حسینی، پژوهشگر حوزه مهدویت گفت‌وگویی در دو شماره داشته که هفته گذشته شماره اول آن در زمینه اخلاق فردی ارائه شد و اکنون نیز اخلاق اجتماعی مهدویت مورد بررسی قرار گرفته که مشروح آن را در زیر می‌خوانیم:

ایکنا _ اخلاق اجتماعی مهدویت را تعریف کنید.

اخلاق در اسلام رکن اساسی تربیت انسان است. پیامبر اکرم(ص) هدف بعثت خویش را چنین معرفی کردند «إِنَّما بُعِثتُ لِأُتَمِّمَ مَکارِمَ الأخلاق»؛ اخلاق مهدوی نیز همان اخلاق محمدی است. آن حضرت همانند جدش رسول خدا(ص) جامع صفات و رفتارهای ارزشی و مظهر کامل اخلاق خداوندی است که در آموزه‌های تربیتی تخلق به آن بسیار مورد تأکید است.

در آموزه‌های رسول خدا و توصیه ایشان به تخلق به اخلاق الهی به تصریح عامه و خاصه در تفسیر آیه ۵۵ سوره مائده آمده است که تمام ائمه هدی و از جمله امام مهدی(عج) مظهریت تام اخلاق الهی را دارند. بنابراین، اخلاق مهدوی، یعنی خودسازی فردی و اجتماعی در راستای زمینه‌سازی ظهور امام زمان(عج).

بنابراین اخلاق مهدویت در دو حوزه اخلاق فردی و اخلاق اجتماعی قابل طرح و بررسی است.

ایکنا _ اخلاق اجتماعی مهدویت چه ویژگی‌هایی دارد؟

عدالت‌خواهی و انصاف از مهم‌ترین اخلاق اجتماعی مهدویت است. این موضوع از شاخص‌های اصلی حکومت مهدوی عدالت است. پیامبران الهی، در ماموریت آسمانی خود، خواهان اقامه عدل در جهان و در بین همه انسانها بوده‌اند و میخواستند

مردم را طوری تربیت کنند که آنان خود قسط و عدل را به پا دارند؛ نه آن که به زور و قدرت حاکم به عدالت تن دهند. قرآن کریم می‌فرماید «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِهمانا ما پیامبران خود را با دلایل روشن فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو [ی تشخیص حق از باطل] نازل کردیم تا مردم به عدالت بر خیزند» (حدید / آیه ۲۵).

بشر در طول تاریخ زندگی خود، همواره منتظر بوده که روزی، این خواب تعبیر شود و عدل درجوامع بشری حاکم گردد. هیچ گاه آرزوی تعبیر شدن این رؤیا، در اعماق دل و جان انسانها به یاس و ناامیدی تبدیل نشده است این همان چراغ امیدی است که قرنها در دل انسانها، به عشق آمدن آن منجی، روشن و فروزان است.

در حدیثی از پیامبر اسلام آمده است «مژده می‌دهم شما را به مهدی که او در امت من، به هنگام اختلاف و سختی‌ها بر انگیخته می‌شود. پس زمین را پر از قسط و عدل میسازد؛ همان طوری که از جور و ستم پر شده باشد. ساکنان آسمان و زمین از او راضی میشوند و…».

دامنه عدالت او تا اقصی نقاط منازل و زوایای ناپیدای جامعه، گسترده می‌شود، عدالت همانند گرما و سرما در درون خانه‌های مردمان نفوذ می‌کند.

نمونه کاربردی آن رعایت عدالت در تمام عرصه‌های زندگی ما اجرا شود در رعایت حقوق دیگران، زن و شوهر درخرید وفروش، دوری از کم‌فروشی و … .

دومین مورد از اخلاق اجتماعی مهدویت امر به معروف و نهی از منکر است. «امر به معروف» و «نهی از منکر» دو فریضه بزرگ و دو فرع از فروع ده‌گانه دین مبین اسلام محسوب می‌شوند.

در نگاه امیرالمؤمنین علی(ع) امر به معروف و نهی از منکر جایگاه ممتاز و ویژه‌ای دارد. آن حضرت امر به معروف و نهی از منکر را عنایت دین، قوام شریعت و با فضیلت‌ترین اعمال بندگان خدا توصیف می‌نماید که حتی از جهاد در راه خداوند نیز بالاتر است.

امام علی علیه‌السلام می‌فرماید «تمام کارهای نیک و حتی جهاد در راه خدا، در مقابل امر به معروف و نهی از منکر به اندازه‌ی آب دهانی در مقابل دریایی پهناور بیش نیست!». 

از جمله آثار و خطرات ترک امر به معروف و نهی از منکر از منظر امیر المومنین علی(ع) عبارت است از: گمراهی، لعن خداوند، حاکمیت اشرار، عدم استجابت دعا، نفوذ بیگانگان و اقویا در امور مسلمانان، نازل شدن بلاها و هلاکت مردم، عدم امکان مجاورت و هم‌نشینی با خداوند برای بندگان و اولیای الهی است.

لذا جامعه مهدویی در خصوص این دو فریضه الهی باید اقدام کنند. به عنوان نمونه تذکر مهربانانه به دوستی که کار نادرستی انجام می‌دهد و همچنین به کسانی که به واجبات و محرمات الهی اهمیت نمی‌دهند با توجه به شرایط امر به معروف ونهی از منکر.

سومین ویژگی اخلاق مهدوی مسئولیت‌پذیری اجتماعی است. انتظار به معنای بی‌عملی نیست، بلکه به معنای ساختن جامعه در حد توان است.

نمونه این مسیولیت پذیری اجتماعی مشارکت در فعالیت‌های محلی، فرهنگی یا خیرخواهانه است که باید در راس امور جامعه مهدوی قرار بگیرد.

ایکنا _ ارائه خدمت به مردم چه جایگاهی در اخلاق اجتماعی مهدویت دارد؟

خدمت به مردم و یاری مستضعفان یکی دیگر از اخلاق اجتماعی مهدویت است. پیامبر(ص) فرمودند «مردم عیال خدا هستند، محبوب‌ترین آنان نزد خدا کسی است که به خانواده خدا نفع بیشتری برساند.» 

نمونه کاربردی آن شرکت در کارهای خیر مانند اطعام نیازمندان یا کمک به تحصیل کودکان بی‌بضاعت،کمک مردم مسلمان و مظلوم غزه و فلسطین و… است.

 تقویت وحدت و پرهیز از اختلاف نیز پنجمین ویزگی اخلاق اجتماعی مهدویت است.

امام علی(ع) در نهج‌البلاغه خطبه ۱۷۳ مسلمانان را به پرهیز از تفرقه دعوت کرده‌اند. یکی از نکات مهم و کلیدی در عصر حاضر مسئله وحدت بین مسلمانان است که دشمن سرمایه گذاری زیادی در ایجاد تفرقه بین مسلمین انجام داده لذا ما باید ازهرگونه حرکت و سخنی که باعث تفرقه بین مسلمانان باشد پرهیز کنیم.

نمونه کاربردی آن بانوی منتظر در خانواده و جامعه است که به جای ایجاد اختلاف، نقش آشتی‌دهنده و همدلانه ایفا می‌کند. شخص منتظر هم در سطح جامعه از هرگونه تفرقه و سخنانی که باعث عدم ایجاد وحدت است پرهیز می‌کند.

ایکنا _ چگونه می‌توان اخلاق در برابر امام عصر(عج) را رعایت کرد؟

برای این امر باید نسبت به امام محبت و مودّت قلبی داشت. قرآن کریم در سوره مبارکه (شوری/۲۳) بر مودت اهل‌بیت تأکید دارد. دوست داشتن امام، پایه اخلاق مهدوی است.

نمونه کاربردی آن نیز یاد حضرت در دعاها، نام‌گذاری فرزندان به نام‌های مهدوی و… است.‌باید نسبت به امام وفاداری و بیعت دائمی داشت.

امام صادق(ع) فرمودند «هر روز با دعای عهد، با امام خویش تجدید بیعت کنید.» (بحارالانوار، ج۵۳، ص۹۵). بیعت یعنی آمادگی عملی برای یاری حضرت، نه فقط لقلقه زبان باشد.

در عصر غیبت، اطاعت از علما به منزله پیروی از امام است. توقیع شریف امام زمان(عج) به اسحاق بن یعقوب «در حوادث واقعه به راویان حدیث ما مراجعه کنید…» (کمال‌الدین، ج۲، ص۴۸۴).

نمونه کاربردی آن مراجعه به مراجع تقلید در مسائل دینی و اجتماعی است. خواندن دعای عهد و ندبه؛ تجدید بیعت با امام نیز از راهکارهای رعایت اخلاق در برابر امام است.

خواندن این دعاها باعث زنده نگه داشتن ارتباط قلبی با امام است. خانواده‌ای که صبح جمعه با هم دعای ندبه می‌خوانند و از یاد امام غافل نیستند اینان در پرتو نور ولایت و امام زمان (عج) خود قرار می‌گیرند و مورد عنایت خاص حضرت قرار خواهند گرفت.

ایکنا _ راه‌های یارى و نصرت امام زمان (عج) چیست؟چگونه امام زمان را یاری کنیم؟

یارى از طریق اعتقاد و اندیشه و فکر و تصمیم است، که شخص خودش را در مسیر امام زمان(عج) قرار بدهد. نصرت و یارى امام(عج) به وسیله زبان است، یعنى انسان زبانش را در راه امام زمان(عج) و کمک به ایشان و علیه دشمن ایشان به کار بگیرد. در روایات بسیار این معنا را مى‌بینیم که افرادى با زبان، یاور پیغمبر و ائمه علیهم السلام بوده‌اند.

گاهى مقابله با دشمنان و گاهى کمک به دوستان امام زمان(عج) که در واقع کمک به امام(عج) است؛ مانند جوانى که نیاز به ازدواج یا شغل دارد انسان او را از لحاظ فکرى یا مالى کمک کند. در واقع این ثواب و فضیلت نصرت و یارى امام(عج) یا اعانت امام را خواهد برد.

نحوهاى یارى امام(عج) دعا نمودن براى حضرت است. به خصوص دعا براى تعجیل فرج ایشان. چون یکى از مهم‌ترین وسایل مؤثّر در این عالم دعاست. براى نابودى دشمن و غلبه بر مخالفین و براى تقویت بنیه دین و اولیاى دین دعا بهترین وسیله است؛ مانند صلوات فرستادن. صلوات هم ذکر است و هم دعا. 

اقسام دیگر نصرت و یارى امام، ذکر فضایل و مناقب و مصائب ائمه علیهم السلام است. چون امام زمان(عج) شبانه روز بر جد غریبش حسین(ع) گریه مى‌کند و اظهار همدردى با آن حضرت نوعى یارى نمودن است.

به عنوان نمونه جوانی که مهارت‌های علمی و عملی خود را برای خدمت به جامعه تقویت می‌کند، در حقیقت آماده یاری حضرت است.

بر این اساس اخلاق مهدوی در سه سطح معنا پیدا می‌کند؛ اخلاق فردی که خودسازی، تقوا، صبر، امید است. اخلاق اجتماعی که عدالت، مسئولیت‌پذیری، خدمت به مردم، وحدت است و اخلاق ولایی که محبت، وفاداری، تبعیت از علما و آمادگی برای یاری امام است.

منتظر واقعی در همه این ساحت‌ها فعال است و با اخلاق خویش، زمینه‌ساز ظهور می‌شود.

انتهای پیام